1- نگاه سرچشمه گناه

یکی از مسائلی که ذکر آن در این جا ضروری است مسأله«نگاه» است و این که بسیاری از فجایع و حتی قتل ها از یک نگاه شروع شد و مرحله به مرحله پیش رفت تا جایی که سبب نابودی شخصیت انسان و حتی نابودی شخص او گردید، پس چه زن و چه مرد باید از نگاه به نامحرم بپرهیزند چرا که نگاه ممتد و خیره سبب می شود که در دل آن ها اثر کند و سبب نابسامانی هایی در زندگی آن ها شود. عشق هایی کذایی همه از یک نگاه سرچشمه می گیرد و لذا زندگی بر اساس این عشق های کذایی سست و بی اساس است و به خاطر همین است که می گویند: «نگاه تیری است سهمگین از ناحیه شیطان» که سبب از بین رفتن عواطف انسانی شده و شیطان جایگزین آن می گردد.

2- نگاه از نظر قرآن

وقتی که کتاب خدا، قرآن را می گشاییم و در صدد جستجوی آیه حجاب برمی آییم اولین آیه ای که با آن مواجه می شویم این آیه مبارکه است که در قسمت هایی از آن می فرماید: «قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم... و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن»[1] که جا دارد این قسمت از آیات را به عنوان«آیات نگاه» مورد بررسی قرار دهیم زیرا که خداوند می فرماید: «به مؤمنان بگو چشم های خود را از نگاه به نامحرمان فرو گیرند... و به زنان با ایمان بگو چشم های خود را(از نگاه هوس آلود) فرو گیرند.»[2]

3- شأن نزول آیه

در شأن نزول آیه آمده است که از امام باقر(ع) نقل شده است که جوانی از انصار در مسیر خود با زنی روبرو شد، چهره آن زن نظر و نگاه آن جوان را به خود جلب کرد و چشم خود را به او دوخت هنگامی که زن گذشت، جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه می کرد در حالی که راه خود را ادامه می داد تا این که وارد کوچه تنگی شد و باز هم چنان به پشت سرخود نگاه می کرد ناگهان صورتش به دیوار خورد و تیزی استخوان یا قطعه شیشه ای که در دیوار بود صورتش را شکافت. هنگامی که زن گذشت، جوان به خود آمد و دید خون از صورتش جاری است و به لباس و سینه اش ریخته! (سخت ناراحت شد) با خود گفت: به خدا سوگند من خدمت پیامبر می روم و این ماجرا را بازگو می کنم. هنگامی که چشم رسول خدا(ص) به او افتاده، فرمود: چه شده است؟ و جوان ماجرا را نقل کرد، در این هنگام جبرئیل، پیک وحی خدا نازل شد و آیه فوق را آورد.[3] در ادامه آیات گذشته داریم: «و یحفظوا فروجهم»؛ «و یحفظن فروجهن» و مردان فروج خود را حفظ کنند و زنان(هم) فروج خویش را حفظ کنند. که در این جا منظور از فرج، عورت است و برای حفظ کنائی آن در فارسی کلمه«دامان» را به جای آن می گذاریم. در حدیثی از امام صادق(ع) می خوانیم: «کل آیة فی القرآن فیها ذکر الفروج فهی من الزنا الا هذه الایة فانها من النظر؛ هر آیه ای که در قرآن سخن از حفظ فروج می گوید، منظور حفظ کردن از زنا است جز این آیه که منظور از آن حفظ کردن از«نگاه» دیگران است.»[4] اگر انسان در دل- نه با زبان باور داشته باشد که خداوند بزرگ خیانت چشم او را می داند و به تمام لحظات زندگی او در خلوت و آشکار، و در خواب و یاری آگاه است دیگر دچار لغزش و گناه می شود. از حضرت علی(ع) سؤال شده چگونه انسان می تواند جلو چشم خود را از نگاه حرام بگیرد؟ حضرت فرمود: «بالخمود تحت سلطان المطلع علی سترک؛ انسان در وقت گناه، توجه داشته باشد که او در تحت و قدرت قهار است و او از همه اسرارش آگاه است.»[5]
پس این همان آیه مبارزه با چشم چرانی است، چرا که خداوند در این آیه می فرماید: (ای پیامبر) بگو به مؤمنین که چشم های خود را فرو گیرند. حالا از چه چیزی؟ بیان نشده است، بلکه دلالت بر عموم می کند یعنی از هر چیزی که نگاه کردن به آن حرام است. «غض» به معنای کوتاه کردن نگاه است نه این که چشم را کاملاً ببندد که از راه رفتن بازبماند.[6]