شهادت آیت الله مطهری و روز معلّم

تبریک
امروز میلیون ها دانش آموز با قلبی شیفته و جانی جویای دانایی و خردمندی به مدارس می روند و با شاخه گلی به نشانه مهر و سپاس، به دیدار معلمان خود می شتابند تا تلاش بزرگ آنها را برای ترویج علم و فضیلت سپاس گویند و در عمل نشان دهند که قدر تلاش ها را می دانند و از همین امروز مصمم ند تا فردای بهتری را تحقق بخشند.

آموزگاران انسان
آنچه مسلم است، اولین معلم بشریت، خود خداوند است که از پس خلق انسان، راه نیکو زیستن را به او آموخت؛ زشتی ها و زیبایی ها را به او نمایاند و چراغ خرد را به دست او داد تا درستی پیشه کند.

پس از حق تعالی، پیامبران الهی و جانشینان آنانند که برترین آموزگاران انسان محسوب می شوند و در طول عمر بشر، زندگی خود را وقف سعادت انسان کردند و کوشیدند تا دست او را گرفته، به سوی سرانجامی نیک رهنمون شوند.

آفرینش مکتب است و کردگار  خود مدیر و انبیا آموزگار 

پدر و مادر هم در درجه بعدی تعلیم و تربیت انسان، نقش بسیار حساسی را ایفا می کنند و بالاترین الگوی رفتاری فرزندانند که این امر نشان دهنده اهمیت جایگاه خانواده در شکل گیری شخصیت علمی، فرهنگی و اجتماعی فرزندان است.

پس از والدین، هرکس که چیزی به انسان بیاموزد، به همان میزان معلمِ آن شخص به شمار می رود و هرچه مقدار آموختن از معلمی بیشتر باشد، به همان اندازه نسبت به او تعهد نیز افزایش می یابد.

یادبود شهادت استاد شهید مرتضهی مطهری
امروز مصادف است با سال روز شهادت استوانه دین و دانش، استاد مرتضی مطهری رحمه الله ؛ او که پاره تن امام بود و حاصل عمرش محسوب می شد؛ او که مدافع دین و شریعت بود و کمر همت بسته بود تا کیان اسلام ناب را صیانت کند؛ او که با تکیه بر توانایی های علمی، عقیدتی و فلسفی خود از هرگونه شبهه و سؤال در حوزه دین استقبال می کرد و این امر را موجب پویایی و انتشار هرچه بیشتر اسلام می دانست. با شمشیر قلم و بیان و با منطق و استدلال، با التقاط و انحرافات شجاعانه مبارزه کرد و پندارهای غلط منحرفان را باطل ساخت و تلاش های دین ستیزان و معاندان اسلام را به یأس مبدل ساخت و با تقدیم جان، راهش را تداوم بخشید و با خون سرخش پای صفحات مبارزاتش را امضا کرد. او معلمی بود آشنا به علوم اهل بیت علیه السلام که در لحظه لحظه عمر شریفش، معارف ناب محمدی صلی الله علیه و آله وسلم از قلم و بیان او تراوش می کرد و منتشر می شد. از این رو مورد غضب شب پرستان قرار گرفت و در آتش کینه دشمنان عقیده و ایمان سوخت و تشنگان فضایلش را در فراق خود سوزاند. یادش برای همیشه جاودان و پر رهرو باد.

آثار معلم شهید از نگاه امام خمینی(ره)

درباره نوشته ها و آثار معلم شهید نظریات فراوان گفته شده و تمجیدهای زیادی شده است. اما جامع ترین و محکم ترین نظر، فرمایش استاد ایشان، یعنی حضرت امام خمینی رحمه الله است که فرمودند: «آثاری که از او هست، بی استثنا همه آثارش خوب است و من کس دیگری را سراغ ندارم که بتوانم بگویم بی استثنا آثارش خوب است. ایشان بی استثنا آثارش خوب است، انسان ساز است». در سال روز شهادت آن حاصل عمر امام، که به نام زیبای معلم نام گذاری شده، به روان پاکش درود می فرستیم و امیدواریم که آثار پربرکتش هم چنان فراراه جوانان و جویندگان اسلام ناب قرار گیرد.

مردی که درس عاشقی از مرتضی گرفت
وقتی که دست فتنه ز اُمّت تو را گرفت  دل ها شکست و شهر سراسر عزا گرفت 
نفرین به جهل، جهل خوارج، که این چنین  بی رحم، برگزیده ترین را ز ما گرفت 
فرمان قتلِ مرد خدا را به تیغ مکر  ز ابلیس آن درنده انسان نما گرفت 
او التجای واژه ایمان و عشق بود  با خون او شرافت انسان بها گرفت 
باید هماره بوسه زد از جان و دل بر آن  دستی که پرده از رخ اهل ریا گرفت 
دروازه های شهر سَحَر زو گشوده شد  ذهن علیل شب زدگان زو شفا گرفت 
از خامه اش که معجزه می کرد گویمت  یا قلب او که رونق از آینیه ها گرفت 
در خون نشسته باد و الهی فنا شود  آن کس که پاره تن روح خدا گرفت 
باید که در میانه خون دست و پا زند  مردی که درس عاشقی از مرتضی گرفت 

آمرزش برای معلم
خوشا به حال کسانی که بار سنگین ادب و دانش را بر دوش می کشند و لذت معنوی آموختن و شکوفا کردن استعدادها و به بار نشاندن انسان ها را بر تمام لذت های مادی و زودگذر دنیا ترجیح می دهند و خشنودند که در مسیر تعلیم و تربیت به تلاش می پردازند. در سعادت و نیک بختی و عاقبت به خیری آنان همین فرمایش امام صادق علیه السلام بس است که فرمودند: «تمامی جنبدگان روی زمین و ماهی های دریا و هر کوچک و بزرگ در زمین و آسمان برای آموزگار خوب طلب آمرزش می کنند».

معلمان و نیاز به فراگیری بیشتر
معلم علاوه بر این که دیگران را آموزش می دهد، خود نیز باید به سطح دانش و آگاهی هایش بیفزاید و به آموختن و گردآوری مطالب جدید همت گمارد تا هم به فضایل خود افزوده باشد و هم تدریس خود را پربارتر کند؛ هرچند که لذت آموختن از لذت تعلیم دادن کم تر نیست.

معلم، الگوی جامعه
معلمان، مربیان و استادان همیشه به عنوان الگوی رفتاری مسلم و قوی مطرح بوده اند. آنان نه تنها خواندن و نوشتن می آموزند، بلکه معلم رفتار و گفتار شاگردان هم هستند و تمام حرکات و سکنات استاد، چه در محیط تعلیم و چه در خارج از آن، زیرِ نگاه های تیز شاگردان قرار دارد و ناخواسته در عمق جان آنها ریشه می دواند و آثارش در سالیان بعد نمایان می شود. به همین خاطر استادان و مربیان اگر می خواهند الگوهای مناسب و موفقی برای جامعه باشند، ناگزیر باید رفتارهایی متناسب با شأن و منزلت معلمی داشته باشند تا سلامت جامعه را تأمین کنند واز تخریب آن جلوگیری نمایند.

جایگاه اجتماعی دانشمندان
دانش هماره به صاحبان خود منزلت بخشیده، جایگاه آنان را در جامعه بالا می برد و دیگران را در مقابل آنان خاضع می گرداند. حضرت علی علیه السلام باب علم رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید: «در علم و ادب بکوشید؛ چه عالِم، عزیز و گران قدر است، اگرچه به خاندان بزرگی منتسب نباشد یا فقیر و بی بضاعت باشد».

ارزش علم
هر حرفه و شغلی از جایگاه و ارزشی متناسب با خود برخوردار است. در متون دینی، به ارزشِ بیشترِ بعضی از مشاغل توجه شده است. اما جایگاهی که برای آموختن علم مطرح شده در هیچ شغل دیگری یافت نمی شود. امیر مؤمنان علی علیه السلام می فرمایند: «کاش می دانستم کسی که از علم بی نصیب مانده چه چیز به دست آورده و آن که از علم بهره مند شده چه چیز به دست نیاورده است». امام باقر علیه السلام به نقل از نبی اکرم صلی الله علیه و آله وسلم می فرمایند: «مواضب باش و روزت را در حالی سپری کن که یا عالم باشی و یا علم آموز و بپرهیز از این که عمرت در لذایذ غفلت زا و کام جویی های زیان بخش سپری گردد».

جایگاه تعلیم و تعلم از نظر پیامبر اکرم(ص)
جایگاه علم و آموختن از نظر رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم ، حتی از جایگاه دعا و عبادت هم بالاتر است و سفارش های آن حضرت به علم آموزی و واجب دانستن آن بر هر مسلمان و برخوردی که با معلم و متعلم داشته اند مؤید این مطلب است. «روزی آن حضرت وارد مسجد شد و مشاهده کرد که در مسجد دو مجلس تشکیل شده است. یکی مجلس علم که در آن از معارف اسلامی بحث می شود و دیگری مجلس دعا که در آن خدا را می خوانند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: این هر دو مجلس خوب و مورد علاقه من است. آن گروه دعا می کنند و این گروه درس می خوانند و درس می گویند. ولی گروه علمی برتر و بالاتر از گروه دعایند و من از طرف پروردگار برای تعلیم مردم مبعوث شده ام. سپس آن حضرت به گروه معلمان و محصلان پیوست و با آنان نشست.»

حق معلم بر شاگرد
هر خیری که از دیگران به انسان برسد، در مقابل، آن شخص احساس دِین کرده، در صدد بر می آید تا به نوعی آن را جبران کند. چه خیری بالاتر از دانش که از معلم به انسان می رسد و چه دینی بالاتر از دین معلم که باید حق آن را به جا آورد؟ امام سجاد علیه السلام درباره حق معلم بر شاگرد می فرمایند: «حق استاد تو این است که در تعلیم و تکریم وی بکوشی و محضر او را بس مُوقَّر و محترم شماری و در فراگیری دانش به کلمات و بیانات او به نیکی گوش دهی و با روی گشاده و خویی آزاده و کامل و در کمال ادب و احترام به محفل و مجلس وی روی آوری و هرگز صدای خویش را بر صدای او بلندتر نسازی».

حق شناسی و قدردانی از معلم
چقدر زیبا است که انسان قدر زحمات دیگران را بداند و خدمات آنان را ارج نهد و بنا به فرمایش قرآن کریم «جزای نیکی جز نیکی نمی تواند باشد». گرچه بسیاری از نیکی ها، از جمله آموختن علم، در این دنیا و به دست انسان ها جبران نمی شوند، ولی سزاوار است که انسان در مقابل احسان دیگران، نهایت سپاس گزاری را داشته باشد. پیشوایان معصوم علیه السلام بارها این زیبایی ها را تذکر داده اند. در روایتی وارد شده است که «عبدالرحمان سلمی به یکی از فرزندان امام حسین علیه السلام سوره حمد را آموخت. وقتی کودک در حضور پدر سوره حمد را خواند، امام حسین علیه السلام به معلم پاداشی در خور عطا کردند و سپس فرمودند: کجا پاداش مالی من با عطای آموزش این معلم برابری می کند؛ یعنی خدمت تعلیم و آموختن سوره حمد از عطای مالی من ارزنده تر است».

ثواب تعلیم و ارشاد از دیدگاه امام سجاد(ع)
شخصی خدمت امام سجاد علیه السلام عرض کرد: این مرد پدرم را کشته است و من می خواهم او را قصاص کنم. حضرت فرمود: «آیا این مرد تا کنون به تو خدمتی نکرده است که به جای قصاص دیه بگیری؟» گفت: چند روزی به من درس داده و علوم شما اهل بیت علیه السلام را به من آموخته است. ولی این سبب نمی شود که از قصاص منصرف شوم. حضرت فرمود: «چه می گویی؟! ارزش تعلیم و ارشاد از خون بیشتر است». پس از این سخن، آن مرد از قصاص چشم پوشی کرد و قرار شد صد شتر دیه بگیرد. ولی از آن جا که قاتل، توانایی پرداخت آن را نداشت، حضرت فرمود: «آیا خرسند می شوی ثواب هدایت و ارشادت را به من بدهی و در اِزایش صد شتر بدهم؟» آن مرد از حق خود گذشت و امام علیه السلام حدیثی به او هدیه کرد.

هنر معلمی
داشتن محبت، اخلاق خوش، علاقه به کار و آگاهی، به تنهایی برای موفقیت معلم کافی نیست؛ بلکه علاوه بر اینها معلم باید هنرمند باشد تا بتواند از داشته های خود استفاده مثبت بکند؛ چرا که روح کودکان و نوجوانان و جوانان بسیار لطیف و شکننده است و کوچک ترین خطایی از طرف معلم، دیوار بلندی می شود برای شاگرد و چه بسا مسیر تحصیل او را تغییر دهد. با این ملاحظات معلمان باید از زودرنجی و کم حوصلگی بپرهیزند و روحیات تک تک شاگردان را شناخته، با حوصله،متانت و سعه صدر برخورد کنند تا نتیجه دل خواه شاگرد و استاد حاصل آید و معلم خشنود و شاگرد رستگار شود.

نامت بلند ای معلم
نامت بلندای معلم؛ ای کسی که بر بلندای قله عشق و ایثار و محبت ایستاده و بر سریر عزت و شرف و انسانیت تکیه زده ای؛ ای کسی که اشعار در وصفت نارسا است و زبان قاصر و واژگان محدود؛ ای روشنگر نسل ها و جلا دهنده دل ها و تعالی بخش جان ها و پرورش دهنده مغزها و به پرواز درآورنده تخیلات بشر به سوی ناگشوده ها؛ ای انسانِ انسان ساز و مروج دین و فرهنگ و هنر وادب؛ ای رساننده بشریت به کمالات و قلل مرتفع انسانیت؛ ای محبوب خدا و خلق و ای ادامه دهنده راه انبیا. سلام خدا و فرشتگان خدا بر تو باد.

به یاد روزگاران مدرسه
صحبت آموزگاران یاد باد  یاد باد آن روزگاران یاد باد 

چه بسیارند معلمانی که یا سر بر بالین خاک نهاده و آسوده خفته اند یا بر اثر کهولت سن و بازنشستگی، خانه نشین شده اند و با کرسی تعلیم و تربیت وداع گفته اند. اما این بدان معنا نیست که عشق خود به مدرسه و دانشگاه و دانش آموزان را از دست داده اند؛ بلکه بالاجبار ترک عشق کرده اند. هنوز هم به عشق آن روزگاران نفس می کشند و با یاد آن ایام زنده اند. بیایید این پیران عرصه دانش و راه روان کوی معرفت را به نسیم فراموشی نسپاریم و در این روز مقدس، به پاس زحمات چندین وچندساله آنان، با دسته گلی به دیدار آنها برویم یا بر مزار پاکشان فاتحه ای نثار کنیم.

لزوم احترام معلم پس از مرگ
معلم چه زنده باشد و چه از دنیا رفته باشد، بر شاگردان لازم است که احترامش را نگه دارند و حق او را محترم شمارند. نوشته اند: «سیدرضی رحمه الله استاد ادیبی داشت که غیرمسلمان بود و پس از مرگ، او را در قبرستان غیر مسلمانان دفن کردند. مرحوم سید رضی رحمه الله هرگاه از آن قبرستان سواره عبور می کرد، از اسب پیاده شده، تا آخر قبرستان پیاده می رفت. پرسیدند: علت این کار چیست؟ فرمود: معلم من در این قبرستان دفن شده است».

رفتار معلم شهید
معلم هم حکم پدر را دارد و تکریمش بر شاگردان لازم است. سزاوار است که انسان بالاترین تعظیم ها را در حق معلم خود روا دارد. درباره تکریم استاد از شهید مطهری رحمه الله نقل شده است که وقتی نام استادان خود را می بُرد، با احترام و تعظیم بسیار زیاد از آنان تجلیل می کرد؛ برای مثال وقتی از مرحوم علامه طباطبایی رحمه الله یاد می کرد، می فرمود: «روحی فداه؛ یعنی جانم فدای او باد».

روشنگر جان
اول از استاد یاد آموختیم  پس سُویدای سَواد آموختیم 
وز سوادآموز ما هم یاد باد  کو به ما خواندن نوشتن یاد داد 
از پدر گر قالب تن یافتیم  از معلم جان روشن یافتیم 
ای تو کشتیّ نجات روح ما  ای به طوفان جهالت نوح ما 
ای معلم چون کنم توصیف تو  چون خدا، مشکل توان تعریف تو 
یک پدر، بخشنده آب و گل است  یک پدر، روشنگر جان و دل است 
«وَلَّدَکْ» با «عَلَّمَکْ» با «زَوَّجَکْ»  هر سه را حقِ اُبُوَّت مشترک 
لیک اگر پرسی کدامین برترین  آن که دین آموزد و علم الیقین 
ما همه طفلیم و روحانی پدر  کِی پدر بدخواه باشد با پسر 

معلم، امانت دار مردم
معلم امانت دار است و دانش آموزان امانت های او. اما آنان بر خلاف خیلی از امانت ها، کالا نیستند؛ بلکه انسان هایی هستند که جان خود را در اختیار معلم قرار می دهند تا آنها را بپرورد و روشنایی بخشد و از آنان مردان و زنانی راه یافته و کوثر معرفت چشیده بسازد. آری باید این امانت های گران بها را به زحمت پاس داشت. امام امت، خمینی کبیر رحمه الله ، نیز به لحاظ اهمیت امر فرمودند: «معلم امانت داری است که، غیر همه امانت ها، انسان امانت اوست».

مشق عشق
معلمی عشق است و عاشق می طلبد و معلم سر کلاسِ درس، مشق عشق می کند و با شور و شوق و شعف و با تمام وجود، آموخته ها و اندوخته هایش را به شاگردان انتقال می دهد و چون شمعی می سوزد تا به دیگران حیات بخشد. چه به جاست که بار دیگر سخن معلم دل سوخته، شهید محمد علی رجایی را بر زبان جاری سازیم که گفتند: «معلمی شغل نیست؛ معلمی عشق است. اگر به عنوان شغل انتخابش کرده ای رهایش کن و اگر عشق توست مبارکت باد».

معلم متعهد
«معلم، این موجود شریف که قائمه عالَم بی وجودش قائم نیست و به مرتبت و منزلتش کسی هم شأن و هم سنگ نمی باشد. او که با موقعیت خطیرش دلیل راه است و پژوهندگان دانش را در کسب فضایل محرک و راهنما. او که در ارتقا یا انحطاط یک جامعه، نقشی بس مؤثر دارد، اگر صالح باشد، دنیایی را به صلاح، و اگر فاسد شود عالَمی را به فساد سوق می دهد. او که شیوه کار و صفات و روحیات و عواطفش در سازندگی افکار و بنای شخصیت اعتقادی و معنوی متعلمان اثراتی ژرف و جاودانه دارد و هر نقشی را که در برابر اذهان آیینه گون آنان قرار دهد، چه زشت و چه زیبا، صورتی پایدار می یابد، باید خود به صفات و ویژگی هایی از ایمان و اخلاق آراسته باشد. آنچه برای قشر مربی و معلم لازم است، دانش و بینشی ژرف، پایبندی به اصول اخلاق و ایمان و اعتقاد به خدا و مذهب است. معلم همه وقت باید به شغل خویش عشق ورزد و مسئولیتش را در قبال وظایفی که اجتماع به او محول می کند، به خوبی احساس نماید. آزاده، نجیب، پاکدل، پرهیزکار، شجاع و اهل تحقیق و مطالعه و نظر باشد.»

در غم فراق استاد شهید
ای روح مطهر، اکنون در این زمان سراسر نیاز، کویر تشنه عطشناکِ اندیشه های جستجوگرِ نسلِ ما بیش از همه وقت انتظار تو را می کشد و در عصر هجوم «بودن»های کاذب و وجودهای مصنوعی، «نبود» تو را غمگنانه می سراید و بر بام دلش، اندوه سر می دهد. اکنون جوانه های رسته از شاخه های زمان پس از انقلاب، جویاتر از پیش، چشم به بارش اندیشه های تو دوخته است تا هم چون همیشه، سرزمین بکر افکار را برویانی و ساقه های خشکیده و قحطی زده را، به برگ و بار بنشانی. ای روشنایی خورشید، باغ اندیشه های نسل ما، پر از نیلوفر سؤال است. ای باغبان بیدار و تیزبین، چه می شد که دست های مهربان و صمیمی تو علف های هرزه شبهه ها را می چید و ساقه های تُرد ذهن ما را آبیاری می کرد و گل بوته های شناخت ما را می شکوفاند؟

تکریم از معلم
«برادری نقل می کرد: روزی برای معالجه پدرم به آلمان رفته، در یکی از بیمارستان ها، منتظر تشکیل پرونده بودیم. وقتی نوبت به ما رسید، متصدی تشکیل پرونده، پوشه نارنجی رنگی را پیش روی خود قرار داد. در همان اوضاع و احوال که من شدیدا در فکر هزینه های بیمارستان و معالجه بودم، متصدی، شغل پدرم را پرسید و من با حالت تردید پاسخ دادم: مریض، معلم باز نشسته است. پس از پاسخ من بلافاصله پوشه آبی رنگی را به جای پوشه نارنجی قرار داد و گفت: در آلمان، معلمان بدون نوبت و به طور رایگان درمان می شوند.»

مقام معلم از نظر اسکندر
به اسکندر گفتند: چرا معلم خود را بیش از پدر، بزرگ می شماری؟ گفت: زیرا پدرِ من مرا از عالم ملکوت به زمین آورده و استاد، مرا از زمین به آسمان برده است، یعنی به معرفتم نسبت به عالم هستی افزوده و از خاک جهل به آسمان معرفت پروازم داده است.

طلوع ستاره
خانه ای ساده امّا آسمانی، چون بوستانی کوچک و نورانی در فریمان، در سیزده بهمن ماه 1298 شاهد شکفتن غنچه ای خوش بو و طلوع ستاره ای درخشان بود. کودکی پاک از دامان خانواده ای روحانی و اصیل چشم به دنیا گشود. این کودک که «مرتضی» نام گرفت نه تنها برای خانواده اش، که برای دنیای دانش تحفه ای گران بها از سوی خدا بود.