نحوه تشویق کودکان ( 2 ) 
در جلسات قبل درباره نحوه ارجح تشویق کودکان که به صورت توصیف رفتار مناسب آنها به همراه یکسری کلمات تشویقی بود ، صحبت کردیم و گفتیم اصطلاحا به این روش تشویق کلامی می گویند . امروز می خواهیم در مورد سایر روشهای تشویق کودکان صحبت کنیم ، البته اگر بخاطر داشته باشید در انتهای جلسه قبل در مورد مشکلی صحبت کردیم و آن این بود : کودکانی که وقتی از آنها تعریف می شد و مورد تحسین واقع می شدند ، فورا آنرا رد می کردند. همچنین از یکسری دلایل احتمالی هم در مورد علت این وضعیت نام بردیم اما اینکه در برخورد با این کودکان چه کنیم ؟ باید حواسمان باشد که به هر دلیلی که کودک تشویق ما را نمی پذیرد در حقیقت به نوعی در حال آزمایش کردن ما است . اینکه ما چقدر به حرفمان اعتقاد داریم ، پس خوب است که گرچه آنجا از بحث مستقیم با کودک خودداری کنیم و اجتناب کنیم که قانعش کنیم حرف ما را بپذیرد اما بر اساس واکنش اولیه کودک ، در این کار مداومت داشته باشیم و مطمئن باشیم زمانی که کودک به تدریج با تحسین های مداوم ما احساس خوبی در مورد خودش پیدا کند می تواند تحسین ما را هم بپذیرد .
امروز در مورد سایر روشهای تشویقی کودکان صحبت می کنیم که از مهمترین آنها می توانیم به پاداشهای غیر کلامی به کودک اشاره کنیم .
پاداش غیر کلامی مثل یک نگاه محبت آمیز ، یک لبخند ، تکان دادن سر ، دستی به پشت کودک کشیدن ، بغل کردن و بوسیدن او که ما هم می توانیم آنها را بعنوان وسیله ای برای ابراز توجه و محبت مان یا بهبود رابطه مان با کودک بدون ارتباط با کارهایی که کودک می کند ، انجام دهیم که در بحث توجه از آن صحبت کردیم و هم می توانیم بصورت اختصاصی بلافاصله پس از یک رفتار خوبش ، این کار را انجام دهیم که این مورد بعنوان تشویق است و با هدف تقویت رفتاری خواهد بود که کودک داشته انجام می داده است .

گاهی کودکان با هدف کسب یک تحسین و تایید یا یک نوازش والد ممکن است رفتارهای مناسب شان را تداوم ببخشند اما برای بعضی از کودکان(بخصوص کودکانی که لجبازترند یا مشکلات رفتاری دارند) ممکن است این تشویق های کلامی یا این نوازشها به تنهایی کافی نباشد و ما نیاز به استفاده از انواع دیگری از تشویق ها مثل پاداش های مادی و جایزه را داشته باشیم . بخصوص برای رفتارهای خوبی که کودکان آنرا خیلی کم و بصورت گهگاهی انجام می دهند و در حقیقت اکثر اوقات ، رفتارهای نامناسب متضاد آن بر رفتار خوبشان غلبه دارد . مثلا اکثر اوقات کودک تکالیفش را به موقع انجام نمی دهد حالا ما می خواهیم طبق اصل "اول تشویق بعد تنبیه" برای کاهش این رفتار نامطلوبش و به آخر وقت انداختن تکالیفش یک رفتار مناسب متقابل آن یعنی انجام به موقع تکالیفش را که خیلی کمتر هم اتفاق می افتد تشویق کنیم و گاهی نیاز است برای این کار به او جایزه بدهیم .

حالا ببینیم که چطور باید به کودکان جایزه داد و اصول آن چیست . اولین نکته در این موارد بستن یک قرارداد با کودک است یعنی اول ما با هم قرار می گذاریم که اگر تکالیفش را به موقع مثلا تا ساعت هشت شب تمام کند ، ما برایش جایزه خواهیم خرید و برای جایزه خریدن هم اینطوری نباشد که فقط وقتی که پول داریم یا حال و حوصله داریم ، محبت مان گل کند و یک جایزه بزرگ و گران قیمت برای کودک بگیریم سپس به صورت مبهم به او بگوییم چون دختر خوبی بودی برایت جایزه خریدم و او اصلا نداند که به خاطر کدام رفتارش دارد تشویق می شود و بعد هم هر چه از اول ماه رد می شود و حقوق ما کمتر می شود یا اگر حال و حوصله نداریم ، هر چه کودک کار خوبی می کند دیگر ما توجه نمی کنیم یا برایش مثلا یک شکلات یا بستنی جایزه می خریم . پس درست این است که از همان اول یک قرارداد ببندیم که همه اجزای آن مشخص باشند . برای این کار اولین قدم این است که بطور مشخص رفتاری که می خواهیم کودک آنرا بیشتر انجام دهد تعیین کنیم که بهتر است توی قراردادمان ، آن رفتار را در وجه مثبتش بطور دقیق بیان کنیم مثلا به جای اینکه بگوییم اگر تنبل و بی برنامه نباشی برایت جایزه می خرم بگوییم اگر از این به بعد تا ساعت 8 شب تکالیفت تمام شده باشد برایت جایزه را می خرم . تا هم مضمون مثبتی داشته باشد و هم کودک دقیقا بداند که از او انتظار چه کاری را داریم . البته بهتر است که اول که هنوز نه ما و نه کودک به این سیستم عادت نداریم و داریم آنرا بعنوان یک مهارت جدید تمرین می کنیم از رفتارهایی از کودک شروع کنیم که خیلی مشکل ساز نبودند و کودک درباره آنها لجبازی شدیدی ندارد و انجام موفقیت آمیز این قرارداد ساده تر است .
نکته دیگراین است که چند رفتار را همزمان شروع نکنیم مثلا نگویید که اگر اتاقت را مرتب کنی ، شبها مرتب مسواک بزنی ، تکالیفت را هم به موقع بنویسی ، به من در آوردن غذا کمک کنی برایت جایزه می خرم .
ترجیحا ابتدا فقط یکی دو تا رفتار ساده تر را برای این برنامه شروع کنیم ، بعد که این رفتارها در کودک تثبیت شد و برایش عادت شد می توانیم برویم سراغ رفتارهای دیگرش . پس در این قرارداد ، ما اولین قسمتش را که نوع رفتار بود را مشخص کردیم . حالا می رسیم به قسمت دوم قرارداد که آن هم خرید جایزه است . که این سمت قضیه هم باید کاملا واضح و مشخص باشد یعنی ما بصورت مبهم و کلی نگوییم که اگر این کار را کردی برایت یک جایزه می خرم بلکه مشخص کنیم که جایزه هر رفتارش چه خواهد بود . سوالی که اینجا مطرح می شود این است که چه جایزه ای مناسب کودکان است ؟ طبیعی است که در تعیین نوع جایزه ما باید موارد متعددی را در نظر داشته باشیم : مثلا سختی کاری که کودک قرار است انجام دهد ، سن کودک ، جنس او ، اینکه اصلا خود کودک به چه چیزی علاقه دارد ، وضعیت مالی ما چطور است ، همگی این موارد را می توانیم در نظر داشته باشیم . مثلا خرید یک بایسیکل برای تمیز کردن اتاق کودک همانقدر نا متناسب است که قول دادن جایزه یک بستنی برای سه ماه متوالی تلاش و درس خواندن منظمش .
از طرفی جایزه باید متناسب با وضعیت مالی خانواده هم باشد و ما به هیچ وجه نباید پاداشی را برای کودک در نظر بگیریم که توان خریدش را نداریم . و همیشه هم جایزه های جایگزینی برای جایزه های بزرگی که کودکان درخواست آنرا دارند ، وجود دارد فقط باید تلاش کنیم تا آنها را پیدا کنیم . البته گاهی هم می شود همان جایزه گران مورد علاقه کودک را تبدیل به جایزه های کوچکتر کرد مثلا اگر کودک درخواست یک ماشین اسباب بازی نسبتا گرانی را دارد ما می توانیم یک عکس از یک ماشین را از یک مجله در بیاوریم و آنرا با قیچی به چند قطعه تقسیم کنیم بطوری که مثل یک پازل اگر همه قطعات قیچی شده را کنار هم قرار دهیم ، عکس آن ماشین کامل شود . بعد با کودک قرار می گذاریم که مثلا به ازای هر 5 باری که تکالیفش را به موقع انجام دهد یک قطعه از این تصویر بریده شده را جایزه می گیرد و هر وقت که همه قطعات را جمع کرد و عکس کامل شد ما برایش آن جایزه را می خریم . و مثلا اینطوری می شود خرید آن ماشین را به ازای انجام به موقع تکالیفش برای یکماه به او بدهیم که در این وضعیت این جایزه می تواند متناسب با تلاش یکماهه کودک باشد .

یک روش خوب دیگر در این زمینه استفاده از جدول ستاره است . که ان شاء الله در جلسه بعد بیشتر درباره آن صحبت خواهیم کرد .