درباره زیارت حضرت سیدالشهدا روایات فراوانى وجود دارد(1) و در خصوص زیارت عاشوراى معروف، احادیث متعددى از امام باقر و امام صادق علیهما‏السلام نقل شده است.(2) امام باقر علیه‏السلام این زیارت را به یکى از اصحابش به نام «علقمة بن محمد حضرى» آموزش داده است . از آن جا که زیارت، نوعى اعلام موضع و مشخص کردن خط فکرى است و آثار سازنده عجیبى دارد، آن چه به عنوان متن زیارتى خوانده مى‏شود، از نظر محتوا و جهت‏دهى، از حساسیتى ویژه برخوردار است.

به همین جهت، ائمه علیهم‏السلام با آموختن نحوه زیارت به یاران خود، به این عمل سازنده جهت و غناى بیشترى بخشیده‏اند؛ به گونه‏اى که زیارت‏نامه‏هاى رسیده از معصومان علیهم‏السلام - مانند زیارت جامعه کبیره، عاشورا، آل یاسین و ناحیه مقدسه - گنجینه‏اى از تعالیم و آموزش‏هاى عالى آنان است.زیارت عاشورا - که از تعالیم امام باقر علیه‏السلام است - به سبب آثار سازنده فردى و اجتماعى و بیان مواضع فکرى و عقیدتى شیعه و نشانه گرفتن خط انحراف، اهمیت ویژه‏اى دارد. شمارى از دستاوردهاى این زیارت عبارت است از:
1. ایجاد پیوند معنوى با خاندان عصمت و تشدید علاقه و محبت به آنان:
این محبت موجب مى‏شود که زائر، آن بزرگان را الگوى خویش سازد و در جهت همسویى فکرى و عملى با آنان بکوشد؛ همچنان که در قسمتى از زیارت، از خدا مى‏خواهد که زندگى و مرگش را یک‏سره همانند آنان قرار دهد؛ «اللهم اجعل محیاى محیا محمد و آل محمد و مماتى ممات محمد و آل محمد.»
از آن جا که این محبت به خاطر خداوند است - و خاندان عصمت از آن جهت که‏ الهى و منسوب به اویند، محبوب واقع شده‏اند - مایه تقّرب به خداوند است. در قسمتى از این زیارت چنین مى‏خوانیم: «اللهم انى اتقرب الیک بالموالاة لنبیک و آل نبیک.»
2. پیدایش روحیه ظلم ستیزى در زائر:
تکرار لعن و نفرین بر ستمگران در این زیارت، موجب پیدایش روحیه ظلم‏ستیزى در زائر مى‏شود. او با اعلام برائت و نفرت از ستمگران و ابراز محبت به پیروان حق و دوستان خاندان عصمت، پایه‏هاى ایمان دینى خود را مستحکم مى‏کند. مگر ایمان چیزى جز حب و بغض در راه خداست؛ «هل الایمان الاّ الحب و البغض»؟ مومن واقعى در برابر ستم، بى‏موضع نیست؛ از ستمگر، نفرت و انزجار آشکارى دارد و با مظلوم و جبهه حق، اعلام همراهى مى‏کند؛ «یا ابا عبدالله! انى سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم.»
3. دورى جستن از خط انحراف:
در این زیارت، ریشه‏هاى ظلم هدف قرار مى‏گیرد؛ «فلعن الله امةً اسّست اساس الظلم و الجور علیکم اهل البیت و لعن الله امة دفعتکم عن مقامکم و ازالتکم عن مراتبکم التى رتّبکم الله فیها.» ستمى که در عاشورا تحقق یافت، در قلب تاریخ ستم، ریشه دارد. این ظلم، یک حلقه از حلقه‏هاى ستمى است که با انحراف مسیر اصیل خلافت آغاز شد.
4. الهام گرفتن، درس آموختن و الگو قرار دادن اسوه‏هاى هدایت:
در این زیارت آمده است: «فاسئل الله الذى اکرمنى بمعرفتکم و معرفة اولیائکم و رزقنى البرائة من اعدائکم، ان یجعلنى معکم فى الدنیا و الآخرة و ان یثبّت لى عندکم قدم صدق فى الدنیا و الاخرة.» زائر پس از آن که به حق معرفت پیدا کرد و ستم و ستمگر را شناخت و از آنان دورى جست، با ثبات قدم در مکتب خاندان عصمت و پیروى عملى از آنان، خود را در مسیر سعادت دنیا و آخرت قرار مى‏دهد؛ یعنى، اسوه‏ها و الگوهاى هدایت را - که از سوى خداوند منصوب شده‏اند - سرمشق خود قرار مى‏دهد و همگامى با آنان را مى‏طلبد.
5. ترویج روحیه شهادت‏طلبى و ایثار و فداکارى در راه خدا.
6. احیاى مکتب و راه و هدف خاندان عصمت.
پى‏نوشت‌ها:
1. ابن قولویه، کامل الزیارات، ص180.
2. مجلسى، بحارالانوار، ج101، ص290/ سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ص38/ شیخ طوسى، مصباح المتهجد، صص 538، 542 و 547 .
منبع: مجله پرسمان، شماره 31 .