چگونه قرآن رامطالعه کنیم؟ 

استفاده از یک روش دقیق به منظور رسیدن به درک صحیح مفاهیم قرانی به اندازه اجرای دستورات و احکام قرانی حائز اهمیت است.

بسیار تاسف آوراست که عده ای از مومنان ومعتقدان به قران اهمیت  تفکر وتامل در آیات قران را به خوبی درنیافته، وبه تمام معانی یک کلمه توجه ننموده و با نگاه سطحی به معانی کلمات وآیات قرانی قادر به درک مفاهیم واقعی نبوده وبه سادگی با پذیرش اولین معنائی که  از یک کلمه به ذهن خطور می کند سعی در فهم وترجمه آن دارند.

قابل توجه می باشد که الله ازما می خواهد که در درک کلمات عربی قران بسیار کوشا باشیم و با توجه به عمق کلمات و استفاده کردن از عقل خود نتیجه گیری نهائی را به بهترین نحو ممکن امکان پذیر سازیم.

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لَّعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ (12:2

ما آن را قرآنى عربى نازل کردیم، که  شما درآن بیندیشید (2)

برای درک یک نوشته عربی باید به خاطر بسپاریم که کلمات می توانند معانی مختلفی را در   بر داشته باشنداما می بایست در رابطه با موضوع مطرح شده صرفا" یکی از انها را انتخاب نمود.

برای مثال می توانیم از کلمه " قَ-تَ-لَ" استفاده کنیم .با رجوع به فرهنگ لغات متوجه  می شویم که این کلمه را می توان به کشتن ،خراب کردن ،جنگیدن،وحتی نفرین کردن  وبه سختی مطالعه کردن ترجمه کرد وباید با در نظر گرفتن معانی این کلمه مطلب مورد مطالعه را درک کرد.  

وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَیْثُ أَخْرَجُوکُمْ وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ تُقَاتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ فَإِن قَاتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ کَذَلِکَ جَزَاء الْکَافِرِینَ (2:191)

و هر کجا بر ایشان دست‏یافتید آنان را بکشید و همان گونه که شما را بیرون راندند آنان را بیرون برانید و فتنه از کشتن   بدتر است در کنار مسجد الحرام با آنان جنگ مکنید مگر آنکه با شما در آن جا به جنگ درآیند پس اگر با شما جنگیدند آنان را بکشید که کیفر کافران چنین است 191

با توجه به آیه مذکورروشن است که کلمه" قتل" حداقل به دو معنی مختلف جنگیدن وکشتن استفاده شده است        

وَکَذَلِکَ زَیَّنَ لِکَثِیرٍ مِّنَ الْمُشْرِکِینَ قَتْلَ أَوْلاَدِهِمْ شُرَکَآؤُهُمْ لِیُرْدُوهُمْ وَلِیَلْبِسُواْ عَلَیْهِمْ دِینَهُمْ وَلَوْ شَاء اللّهُ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا یَفْتَرُونَ (6:137)

  ;بدین گونه بسیاری ازمشرکین فاسدکردن فرزندان خویش رازیبا جلوه می دهند وآنها را درهلاکت خویش شریک می کنندوبه آنان عقیده وراه خویش را القا می نمایند.اگر خدا می خواست آنان چنین نمی کردندپس از آنان وتهمت های دروغین شان دوری کن (137)

در این آیه آشکارا می بینیم که کلمه" قتل" اصلا به معنای کشتن فرزندان نمی باشد،بلکه به معنای خراب کردن و فاسد کردن نفس که همان تخریب شخصیتی آنهاست به کار گرفته شده است. در مثالی دیگر بررسی کلمه" رَ-اَ-یَ" می باشد که بسیاری از خوانندگان با دیدن این کلمه آنرا به سادگی به دیدن یک جسم با استفاده کردن ازچشم خویش یا دیگری ترجمه می کنند.

صرفا"به دلیل اینکه" رای" در اکثر موارد به معنای دیدن مورد استفاده قرار گرفته است نباید ما را از این حقیقت برحذر دارد که این کلمه هرچند نادر اما می تواند دربرگیرنده معانی دیگری هم باشد.  

"رای" درفرهنگ لغات یا قاموس می تواند به معنای اختیار یک عقیده ،توجه دقیق کردن،تفکر،قضاوت هم باشد دقت در معانی مختلف این کلمه می تواند ما را در ترجمه صحیح یک مطلب یاری دهد.

إِذْ قَالَ یُوسُفُ لِأَبِیهِ یَا أَبتِ إِنِّی رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَیْتُهُمْ لِی سَاجِدِینَ  12:4

هنگامى را که یوسف به پدرش گفت: «پدرم! من در خواب دیدم که یازده ستاره، و خورشید و ماه در برابرم سجده مى‏کنند!» (4)

بسیار روشن است که" رای" در این آیه به همان معنای متدوال که دیدن می باشد استفاده شده است ولی در دیگر آیات تفاوت را می توانیم مشاهده کنیم .

قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ أَخَذَ اللّهُ سَمْعَکُمْ وَأَبْصَارَکُمْ وَخَتَمَ عَلَى قُلُوبِکُم مَّنْ إِلَـهٌ غَیْرُ اللّهِ یَأْتِیکُم بِهِ انظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الآیَاتِ ثُمَّ هُمْ یَصْدِفُونَ (6:46)

بگو: «آیاتوجه نمی کنیدکه  اگر خداوند، شنوائی وبینائی را بگیرد، و قدرت ادراک را ازشما ساقط کند ، غیر از الله معبودی است که آنها را به شما بازگرداند؟!» ببین چگونه دلایل وبراهین  را به گونه‏هاى مختلف ذکر می کنیم و ، سپس آنها روى مى‏گردانند! (46)

در آیه فوق می بینیم که بهترین ترجمه برای کلمه" رای" می تواند توجه وتفکر کردن باشد

بنا براین اولین توجه ما باید به این مسئله باشد که حتما"تا حد امکان تمام معانی قابل استفاده را که یک کلمه می تواند در بر داشته باشد بشناسیم .سپس با استفاده از منطق وقدرت تفکر خود وتوجه به متن کامل آیه در قران حتی با در نظرگرفتن آیات دیگر بهترین آنها را انتخاب کنیم که نه تنها بیشتر قابل فهم می  باشد بلکه با مضمون آیات دیگر قرآن نیز هم آهنگ باشد.این قدم در راه بهره گیری صحیح از آیات الهی از اولویت بسیار بالا وخاصی برخوردار می باشد.

أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا (47:24

آیا آنها در قرآن بررسی وجستجو  نمى‏کنند، یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است؟! (24)

این آیه مبارک آنان را که از ذهن خوابیده ومفلوک برخوردارهستند ودرفهم آیات الهی کوشش واز درایت خود استفاده نمی کنند به  کسانی تشبیه می کند که افکاری بسته دارند وبر این اساس درهای قلب خود را به روی دانش بسته وآموزش پذیر نمی باشند.

الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ (39:18)

آنان که کلام الهی رامی شنوندوسپس ازبهترین معنای آن پیروی می کنند آنانی هستند که الله هدایت کرده ، و آنها خردمندانند. (18)

و بر خلاف آندسته از افرادی که از ذهن خوابیده ومفلوک برخوردار هستند،کسانی که کلام  الله را می شنوند وبهترین معنای آنرا انتخاب و پیروی می کنند را به عنوان صاحبان دانش وهدایت معرفی می کند

کلمه قران از مصدر" ق َ-رَ-اَ" به معنای مطالعه کردن و درس دادن می باشد وکاملا"متفاوت از روخوانی کردن بدون توجه به مفهوم مطلب مورد مطالعه می باشد

کلمه قران به عنوان نام این کتاب ارزنده به خودی خود نمایانگر آن است که این کتاب باید به عنوان یک مرجع برای مطالعه و تحصیل دانش باشد.ونباید به سرنوشت کتابانی دیگر که در داخل کتابخانه های شخصی و عمومی است و حتی ارزش بسیاری از آنها را می توان به خطاطی زیبا یا جلد آن تعیین کرد دچار شود

.ارزش این کتاب بسیار والاتر از آن است که فقط به صورت سمبلیک در خانه ها و یا مراسم اجتماعی و مذهبی مورد استفاده قرار بگیرد.

با باز کردن قران ونگاهی سطحی وزودگذر به آن هرکس به سادگی متوجه خواهدشدکه موضوع ها وقصص درتمام این کتاب پخش شده است

دربسیاری ازموارد برخلاف انتظارماانسانهاکه عادت به دست نوشته های خود به سبک وسیاق خاص خود داریم به هنگام مطالعه قران با قضاوت عجولانه قران را همانند سایر کتب که از ترتیب وموضوعات طبقه بندی شده ومرتبط تبعیت می کنند مقایسه می نمائیم ،و این در حالی است که کلام الله سبک وروش خاص خود را دارا می باشد.وبدین دلیل  در وحله اول انتظارات ما را برآورده نمی سازد.

برای مثال می توان از مشخصات خلقت انسان و اتفاقات روزرستاخیز ،قوانین مربوط به ازدواج وطلاق ،نحوه برخورد با دوست ودشمن ،قصه موسی ونوح نام برد که فقط وقتی کاملا"بر ما آشکار می گردد که تمام قرآن رابا دقت وتامل مطالعه کنیم

.تنها استثنا در این مورد شایدقصه زندگی یوسف باشد که می توان تمام آیات را در یک سوره وبطور منظم یافت که این خوددلیل بر این می باشدکه اگر الله اراده می کرد می توانست تمام این کتاب را به این نحوه نازل فرماید.

ولیکن خواننده باید خود با کوشش وتدبیرخاص خود پژوهش موضوعی کند تا بتواند در هر مورد آیات مربوط را به هم مرتبط سازد.  

روش  تشکیل این کتاب عظیم به طور اسرار آمیزی به زندگی روزمره انسان شبیه می باشد

.به محض بیداری ما ازخواب شبانه وآماده کردن خویش در برخورد با مسئولیت های روزانه معمولا"کسی الزاما"این مسئولیت ها را به نحوخاصی دسته بندی نمی کند که با هر کدام آنها به طور اختصاصی برخورد نماید

.یک انسان کاملا"توانائی آنرا دارد که درآن واحد با چند موضوع در یک لحظه مواجه گردد.

 کاملا" طبیعی است که شخصی بتواند درحالیکه صبحانه خود را مهیا می کند همزمان درفکر راه حل هائی برای مشکلات در محل کار خود باشد وحتی شاید بتواند که در همان زمان به فکر تهیه ناهار خویش هم باشد.

غیر عادی نیست اگر ببینیم که می توان در حال رانندگی به طرف محل کار خویش به والدین خویش هم برای احوال پرسی تلفن کنیم ودر همان زمان به فکر ترتیب یک میهمانی برای تولد یکی از فرزندانمان باشیم .

نا گفته نماند که درهرزمان توانائی آنرا هم خواهیم داشت که با مسائل غیرقابل انتظار هم برخورد وکشمکش کنیم.

به جرات می توان ادعا کرد که ما روزی را موفقیت آمیز خواهیم دانست که توانسته ایم با تمام موارد برخورد شده در طول روز به بهترین نحوه ای به میل خود برخورد کرده ودربرابر هرکدام ازآنها واکنشی مناست ارائه کرده باشیم.

درجه موفقیت ما را نمی توان به شیوه چگونگی دسته بندی حل مسائل ارتباط داد بلکه درجه موفقیت ما دربرخورد با مسائل رامی توان این گونه اندازه گرفت که چگونه توانسته ایم با وجود اختلاف ودرجه اهمیت آنها به تمام آنها وحتی بسیاری از آنها درزمانی واحد واکنش نشان دهیم و با استفاده ازهوش ومنطق خویش بین تمام فعالیتهای روزانه خود ارتباط خاصی ایجاد وآنها راسازمان دهی کنیم که با کمترین وقت بیشترین استفاده را کرده باشیم.

قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا (73:2

شب را، جز کمى، بپاخیز! (2) 

نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا (73:3

نیمى از شب را، یا کمى از آن کم کن، (3)

أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا (73:4

یا بر نصف آن بیفزا، و قرآن را با دقت و تامل بخوان; (4)  

إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا (73:5

چرا که ما بزودى سخنى سنگین به تو القا خواهیم کرد! (5)

آیات ذکرشده به مایادآوری می فرماید که برای درک بهتر کلام الله بایدقسمتی ازهرشب رابرای مطالعه وبررسی و تنظیم آیات الهی براساس موضوع موردپژوهش خوداختصاص بدهیم.این روش توانائی دیدن مجموعه بزرگی را که دردرک کلام الهی کمک مان خواهدکرد قادر       می کند.

کلمه کلیدی "رَ-تَ-لَ" درآیه فوق به معنای جمع آوری کردن بر اساس شباهت ها،تطبیق دادن افکار،یانوشتجات باصبروحوصله می باشد.

لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ (75:16

شتابگرانه زبان به خواندن آن مجنبان  (16)  

إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ (75:17

همانا گردآوردن و آموزش  آن بر عهده ماست! (17)

فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ (75:18

پس هر گاه آن را آموزش دادیم، از آموخته آن پیروى کن! (18)

ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ (75:19

سپس بیان و (توضیح) آن (نیز) بر عهده ماست! (19) 

کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ (75:20

چنین نیست; بلکه شما دنیاى زودگذر را دوست دارید (20)

الله به خواننده قرآن توصیه می فرماید که برای مطالعه کردن قرآن باید صبر وحوصله داشت وعجله کردن درخواندن قران راجایز ندانسته واین عمل راقربانی کردن کیفیت درمقابل  کمیت می داند. 

همانگونه که هرکس با مطالعه کردن هرکتاب علمی دیگر مانند فیزیک یا شیمی باید قوانین وتئوری مطرح شده را درآزمایشگاه به مرحله عمل بیاورد تا خودشاهد نتایج ناشی از این قوانین باشد وبا توجه به اینکه دربسیاری از موارد بدون به معرض آزمایش قراردادن این قوانین به هیچ وجه قادربه درک آن نخواهیم بود مگراینکه دانش نظری خودرا با دانش عملی ادغام کنیم وعملا"شاهد نتیجه آن باشیم،قرآن نیز ازانسان می خواهد که دردرجه اول  با روش علمی سعی در درک بهتر کلمات الهی داشته باشیم  وسپس دستورات مطرح شده درکتاب را به معرض اجرا بگذاریم ونتیجه آنرا مورد بررسی قرار بدهیم.

آیات فوق در قرآن به روشنی بیان می کند وحتی قول می دهد که با اتخاذ چنین روشی که عبارت از یادگیری وبکارگیری این قوانین در زندگی روزمره می باشد حتما"شامل لطف الهی که هدایت ونجات از تاریکی ورسیدن به روشنائی هست خواهیم شد.

متاسفانه در جوامع مسلمان دیده می شود که سریع خواندن قرآن مخصوصا"درماه رمضان که بسیاری سعی بر آن دارند ثواب خاصی محسوب می شود.

این روش وتوجه خاص به روخوانی وتوجه نکردن به معنی ،باعث دورشدن ازمفاهیم وجابجائی اولویت ها خواهد شد تا جائیکه حتی ممکن است که انسان را کاملا"ازدرک پیام قرآن محروم کند.

فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن یُقْضَى إِلَیْکَ وَحْیُهُ وَقُل رَّبِّ زِدْنِی عِلْمًا (20:114)

پس بلندمرتبه است خداوندى که سلطان حق است! پس نسبت به خواندن قرآن عجله مکن، پیش از آنکه معنی  آن بر تو القاء شود; و بگو: «پروردگارا! علم مرا افزون کن!» (114)

الله کاملا"بانحوه زندگی ماآشنا است.او می خواهد که انسان درزندگی موفق وشادباشد.او می خواهد که انسان باخانواده خویش وقت صرف کند وبرای آینده برنامه ریزی کند.اوآگاه است که درطول زندگی انسان می تواند مریض باشد یاهمیشه قادر به انجام وظائف در قالب عضوی ازاعضای جامعه نباشد،اوبادرنظرداشتن تمام این امکانات فقط ازما می خواهد که تاسرحدامکان ازکتاب او فاصله نگیریم وازمطالعه قرآن غافل نشویم وتا آنجائیکه دشوار نیست قرآن رامطالعه کنیم ودراین مدت توجه کامل به مفهوم آن داشته باشیم تا درسازندگی جامعه پیروز وامن ،موفق باشیم.  

إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنَى مِن ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِّنَ الَّذِینَ مَعَکَ وَاللَّهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَیْکُمْ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرْضَى وَآخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِی الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَآخَرُونَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَیْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ (73:20

پروردگارت مى‏داند که تو و گروهى از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا مى‏خیزند; خداوند شب و روز را اندازه‏گیرى مى‏کند; او مى‏داند که شما ا نمى‏توانید مقدار آن را (به دقت) اندازه‏گیرى کنید (براى عبادت کردن)، پس شما را بخشید; اکنون آنچه براى شما میسر است قرآن بخوانید او مى‏داند که کسانی ازشمابیمار مى‏شوند، و گروهى دیگر براى به دست آوردن فضل الهى (و کسب روزى) به سفر مى‏روند، و گروهى دیگر در راه خدا جهاد مى‏کنند (و از تلاوت قرآن بازمى‏مانند)، پس به اندازه‏اى که براى شما ممکن است از آن تلاوت کنید و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید و به خدا وند از وجودخودهدیه دهید و (بدانید) آنچه را از کارهاى نیک براى خود از پیش مى‏فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت; و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است! (20)

حقیقتا" بهترین روش درک وفهم قرآن آن است که از خود قرآن کمک بگیریم که درروشن کردن وبیان کلمات  ما را یاری دهد.

دربرخورد با یک کلمه در قرآن باید پژوهش کرد و همان کلمه را در آیات  دیگر قرآن پیدا کنیم و مورد مطالعه قرار بدهیم وچگونگی استفاده آن را با دقت بررسی کنیم وفقط آن گاه است که می توانیم با دیدن تصویر بزرگ و دیدی وسیع فهم بهتری داشته باشیم.

برای مثال می توانیم به کلمه قطع در این آیه توجه کنیم :

فَلَمَّا سَمِعَتْ بِمَکْرِهِنَّ أَرْسَلَتْ إِلَیْهِنَّ وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّکَأً وَآتَتْ کُلَّ وَاحِدَةٍ مِّنْهُنَّ سِکِّینًا وَقَالَتِ اخْرُجْ عَلَیْهِنَّ فَلَمَّا رَأَیْنَهُ أَکْبَرْنَهُ وَقَطَّعْنَ أَیْدِیَهُنَّ وَقُلْنَ حَاشَ لِلّهِ مَا هَـذَا بَشَرًا إِنْ هَـذَا إِلاَّ مَلَکٌ کَرِیمٌ (12:31) 

هنگامى که (همسر عزیز) از فکر آنها باخبر شد، به سراغشان فرستاد (و از آنها دعوت کرد); و براى آنها پشتى (گرانبها، و مجلس باشکوهى) فراهم ساخت; و به دست هر کدام، چاقویى (براى بریدن میوه) داد; و در این موقع (به یوسف) گفت: «وارد مجلس آنان شو!» هنگامى که چشمشان به او افتاد، او را بسیار بزرگ (و زیبا) شمردند; و (بى‏توجه) دستهاى خود را بریدند; و گفتند: «منزه است خدا! این بشر نیست; این یک فرشته بزرگوار است!» (31)  

در این آیه  به خصوص کاملا"مشخص می باشد که زنان مورد نظر دستان خود را بریده اندو به احتمال زیاد خونریزی هم داشته اند.مخصوصا"اینکه در این آیه چاقو هم ذکر شده است به نظر می آید که این نتیجه گیری کاملا"عادلانه باشد.

حال اینکه با بررسی آیاتی دیگری که در آن کلمه قطع استفاده شده است درخواهیم یافت که ما نمی توانیم معنای بریدن را یک معنی کلی در همه مواردو به معنای فیزیکی آن که همراه با خونریزی می باشد بپذیریم.

الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الأَرْضِ أُولَـئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ (2:27)

فاسقان کسانى هستند که پیمان خدا را، پس از محکم ساختن آن، میشکنند; و پیوندهایى را که خدا دستور داده برقرار سازند، گسسته  نموده، و در روى زمین فساد میکنند; اینها زیانکارانند. (27) 

واضح است  که در این آیه هر چند که کلمه قطع بکار گرفته شده است اما به هیچ وجه معنای بریدن با چاقو ویا حتی خونریزی را در بر ندارد.بلکه به معنای جدا ساختن وگسستن وبه وجود آوردن فاصله بین 2 وجود را مطرح می نماید

باز هم باید تکرار کرد که باید تمام قران را در نظر داشت تا توانائی نتیجه گیری را داشته باشیم .باید آنچه را می خوانیم عمل کنیم تا تاثیر آنرا در روح و روان خود احساس کنیم.

ودر آخر هیچ وقت نباید فراموش کنیم که باید از او کمک بخواهیم که هدایت خویش را شامل حال ما کند زیرا فقط اوست که صاحب هدایت می باشد  

إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ (1:5)

(پروردگارا!) تنها تو را مى‏پرستیم; و تنها از تو یارى مى‏جوییم. (5)

اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ (1:6)

ما را به راه راست هدایت کن... (6)
  صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ (1:7)

راه کسانى که آنان را مشمول نعمت خود ساختى; نه کسانى که بر آنان غضب کرده‏اى; و نه گمراهان. (7)