کسب روزى حلال و تأثیر آن در صالح بودن فرزند
کسب حلال به نوعی از فعالیت اقتصادى گفته مى شود که در چهار چوب قوانین اسلامى و شرعى انجام مى شود و مهمترین خصوصیت آن نفع خود انسان چه از لحاظ مادى و چه از لحاظ معنوى و از طرفی رعایت کردن حق الناس مى باشد. 
این سخن گرچه به آسانى گفته مى شود اما در مقام عمل بسیار سخت است تا جائی که در بعضى روایات ائمه طاهرین ـ علیهم السلام ـ تلاش برای بدست آوردن روزى حلال را از شمشیر زدن در میدان جنگ سخت تر شمرده اند.[1]
در مورد کسب حلال و نیز فعالیتهاى اقتصادى مشروع به روایات بسیارى در منابع اسلامى برمى خوریم که ائمه، مؤمنین را به این گونه فعالیتها تشویق مى کنند مانند آنکه رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ طلب رزق حلال را واجب و آنرا در حکم جهاد معرفى می کنند.[2] وقتى به کوشش شایسته و نیکو در این راه امر می شویم تا آنجا که رسول اکرم ـ صلى الله علیه و آله ـ کسی که در راه تحصیل و بدست آوردن روزى براى خانواده کوشش می کند را به مجاهد فى سبیل الله (در راه خدا) تشبیه می کنند. (الکاد على عیاله کالمجاهد فى سبیل الله).[3] در مقابل از بیکارى و تنبلى و سربار بر جامعه بودن نهى می شویم در این زمینه مفضل بن عمر از حضرت صادق ـ علیه‎ السلام ـ نقل مى کند که ایشان فرموده اند:
لا تکونوا کلاّ علی الناس یعنى سربار جامعه نباشید.
از مطالبى که گفته شد به این نتیجه مى رسیم که بطور کلى اسلام با کسب و کار و فعالیتهاى صحیح اقتصادى کمال موافقت را دارد و حتى به آن سفارش اکید دارد اما در مقابل از نزدیک شدن به مال حرام و شبهه ناک به شدت نهى فرموده است: امام پنجم در این باره می فرماید: ان الذنوب کلها شدیدة و اشدها ما نکبت علیها اللحم و الدم[5]: همه گناهان سخت مى باشند و سخت ترین آنها گناهى است که گوشت و پوست از آن روئیده باشد. 

                                                                               
تذکر این نکته نیز لازم به نظر مى رسد که وجود انسان دو بعد دارد یکى بعد جسم او که تحت تأثیر ظاهرى و مادى غذا است و معمولاً ما در مورد ظاهر غذایى که مى خوریم دقت کافى را به کار مى بریم و به بعد معنوى که حلال و حرام بودن آن است کمتر توجه مى کنیم بعد دیگر انسان روح اوست که غذا به شدت بر آن تأثیر گذار است تا جائی که در حالات بعضى از اولیاء الله و بزرگان نوشته اند که با خوردن یک لقمه شبهه ناک آنهم به صورت اتفاقى تا مدتها از توفیق نماز شب محروم می شده اند.[
مولانا جلال الدین بلخى با بیان اصل علیت و نظام علت و معلول در عالم می فرمایند: 
چون زلقمه تو صید بینى و دام جهل و غفلت آید آنرا دان حرام 
لقمه اى کان نور افزود و کمال آن بود آورده از کسب حلال
در واقع مولانا حسد و جهل و غفلت و بطور کلى صفات ناپسند را زاییدة لقمة حرام می دانند. مرحوم علامه جعفرى (ره) در تفسیر این بیت مولانا «علم و حکمت زاید از لقمه حلال عشق و رقت آید از لقمه حلال» می فرماید لقمة حلال براى دل انسان علم و حکمت و عشق و ظرافت ایجاد مى کند و هنگامى که دیدى حسادت و جهل و غفلت تو روز افزون است بدان که نتیجه همان لقمه هاى حرامى است که خورده ای... لقمه حلال عالیترین پدیده اى را که براى انسان ممکن است ایجاد مى کند.[
در این زمینه عالم و زاهد بزرگ مرحوم شیخ على اکبر نهاوندى مى فرماید: چون غذاى حرام به شکم وارد شد مصداق آیه: «و الذى خبث لا یخرج إلا نکداً»[9] از خبیثت چیزى جز خبیث خارج نشود و مصداق آن در ضرب المثلها این بیت است که: از کوزه همان تراود که در اوست ... و قوت یافتن و بسته شدن نطفه اى که با لقمه حرام بسته و رشد یافته چیزى جز خباثت نمى باشد و چگونه مى توان به چشم او امیدوار بود که به نامحرم نگاه نکند و یا با زبان غیبت نکند و این چنین است حال سایر اعضاء به نسبت به معاصى که صادر شده از شخص.[10] نیز عالم ربانى مرحوم نراقى در کتاب معراج السعاده مى نویسد:  <\/h3> <\/h3>
دلى که از لقمة‌حرام روئیده باشد، کجا و قابلیت انوار عالم قدس کجا و نطفه اى که از مال حرام هم رسیده باشد به مرتبة‌رفیع انس با پروردگار چکار، چگونه پرتو عالم نور بدلى تابد که غذاى حرام آن را تاریک کرده و کی پاکیزگى و صفا براى نفسى حاصل مى شود که کثافات مال شبهه ناک آنرا آلوده و چرک آلود نموده باشد.[11] از آنچه گفته شد بنابه اصل علیت غذاى حرام بر روح و روان انسان بسیار تأثیر گذار است و این تأثیر بر روان فرزند به هیچ وجه قابل انکار نیست چنانکه در طول تاریخ غالب افراد فاسدى چون معاویه بن ابى سفیان از دامان کسانى چون هند جگر خوار برآمده اند که سخن حق در آنها هیچ تأثیری نمى کند کما اینکه امام حسین ـ علیه‎ السلام ـ در روز عاشورا فرمود: شکمهاى شما از حرام پر شده لاجرم سخن حق را شنوا نیستید و در مقابل صالحانى چون شیخ انصاری (ره) که از پستان پاک مادرانى شیر خورده اند که هیچگاه بدون وضو به آنها شیر نمى دادند. در پایان این نوشتار را با سخنی از حضرت آیت الله مظاهرى به پایان مى بریم: ایشان در مورد تأثیر غذا مى فرمایند: غذاى حلال در آن وقت (انعقاد نطفه) تأثیر عجیبى روى بچه دارد چنانچه غذای حرام در شقاوت اولاد تأثیر عجیبى دارد... غذاى حرام، مال حرام، از هر آتشى بدتر است اگر نطفه بچه منعقد شود از غذاى حرام رستگار شدن او کارى است بس مشکل
کتاب ریحانه بهشتى تألیف سیما مخبر، انتشارات نور الزهرا، قم، 1382 برای مطالعه بسیار مفید است.