در میان نایبان چهارگانه امام زمان(عج) که نیابت خاص ان حضرت در زمان غیبت صغری را داشتند، نام یک ایرانی هم به چشم می خورد.

به گفته? شیخ طوسی شروع نیابت نوبختی به سال 306 هجری/ 917 میلادی بود. او توقیعاتی را منتسب به امام زمان ارائه می‌کرد و به پرسش‌های علمای قم پاسخ می‌داد. چنین به نظر می‌رسد که حسین بن روح نوبختی بیش از نواب پیشین نزد شیعیان هم عصرش شناخته شده بود. حسین بن روح توانست به عنوان تنها نائب زمان خود توسط شیعیان پذیرفته شود و خاندان نوبختی تأثیر غالبی بر جامعه شیعیان و علما داشتند. حسین بن روح همچنین کوشید تا غیبت را علاوه بر توجیه براساس حدیث با رویکردی عقلی نیز توجیه نماید. حسین بن روح علاوه بر آنکه در میان شیعیان بغداد از موقعیت اجتماعی خوبی بهره مند بود، در میان دستگاه خلافت عباسی بخصوص آل فرات نیز از نفوذ و احترام قابل ملاحظه‌ای برخوردار بود.

«حسین‌بن روح» دارای برتری‌های فراوانی بود، مهم‌ترین صفت وی رازداری بود؛ به طوری که «ابوسهل نوبختی» درباره او گفته است: «ابوالقاسم، اگر امام را زیر دامن خود پنهان داشته باشد و بدنش را با قیچی قطعه قطعه کنند تا او را نشان دهد، هرگز چنین نخواهد کرد.»
او همچنین با وجود این که خلفا را غاصب حکومتی می‌دانست که صاحبان اصلی آن، یعنی ائمه (ع) را با زهر یا شمشیر کشته بودند، سیاست تقیه را دنبال می‌کرد، وی حتی در جلسه مناظره، با پیش گرفتن تقیه در مقابل اهل سنت، توانست خود را از معرض ظن نجات دهد، در این جلسه مناظره یکی از دوستانش با جواب او، خنده‌اش گرفته بود، پنهانی سرزنش کرد، دوستش در جواب گفت: «شنیدن این سخن از نماینده امام تعجب‌آور است و موجب خنده می‌شود»، حسین بن روح او را تهدید کرد که اگر بار دیگر این سخن را بگوید با او قطع رابطه خواهد کرد.

21 سال نیابت خاص

حسین بن روح سرانجام در 18 شعبان سال326 هجری قمری، پس از 21 سال نیابت خاص امام زمان از دنیا رفت. اما از آنجا که هنوز سه سال از دوران غیبت صغری باقی مانده بود، ضرورت داشت برای ادامه ریاست و تکمیل این دوره سرنوشت ساز، یک فقیه و شخصیت توانمند دیگر به جای او منصوب شود. از این رو، حسین بن روح چند روز قبل از رحلت، به دستور امام عصر(عج)، مسؤولیت دستگاه نیابت را به نایب چهارم، علی بن محمد سَمری سپرد. شیعیان عراق، پس از تشییع باشکوه پیکر وی، او را در محله نوبختیه، جنب راست ضلع شرقی بازار «عطاران» به خاک سپردند. اجایی که الان به نام محله «رصّافه» در شرق بغداد و در منطقه مرکزی و در میان بازار قرار دارد و به «مقام حسین بن روح» مشهور است.

خاندان نوبختی از جمله خاندان های عالم و نامدار عصر خود بودند و شاعران، دانشمندان و اصحاب خاص معصومان(ع) از میان انان بوده است. از جمله :

ابوسهل بن نوبخت، ستاره شناس.

ابوسهل فضل بن نوبخت، فیلسوف و متکلّم.

ابواسحاق بن اسحاق بن ابی سهل، متکلّم و صاحب کتاب «الیاقوت».

ابوسهل اسماعیل بن علی، از اصحاب امام هادی و امام عسکری(علیهما السلام)

ابومحمد حسن بن موسی نوبختی، رجال شناس وصاحب کتاب «فرق الشیعه».

حسن بن سهل نوبختی، منجم مشهور.

ابو عبدالله احمد بن عبدالله نوبختی، شاعر