مطالبی پیرامون ظن و تجسس در آیه ی غیبت :
« یا ایها الذین آمنوا اجتنبوا کثیرا من الظن ، ان بعض الظن اثم و لا تجسسوا » و در آن چند نکته است
1ـ مراد از « ظن » در آیه :
مراد از « ظن » در آیه شریفه ، ظن سوء است . به دلیل آنکه حسن ظــن به دیگران نیک و در شرع   مقدس اسلام به آن توصیه گردیده است . از جمله در قضیه ی افک در آیه ی 12 سوره نور می فرماید :
« و لو اذ سمعتو ظن المومنون و المونات بانفسهم خیرا و قالوا هذا افک مبین »
چرا مردان و زنان مومن وقتی آن را شنیدند به یکدیگر حسن ظن نورزیده و نگفتند این تهمتی است آشکار   در این نوشتار در مبحث « انواع ظن » به این مطلب بیشتر پرداخته خواهد شد .
2 ـ مفهوم « اجتنبوا » در آیه
مراد از نهی « اجتنبوا » در این آیه ، نهی از خود ظن نیست ، بلکه نهی از پاره ای مقـدمت اختیاری است که  موجب سوء ظن می شود و همچنین نهی از پذیرفتن    و ترتیب   اثر دادن   و عـملی   کردن همان   سوء ظن است . علامه طباطبایی (ره) در این باره می نویسد :
« مراد به اجتناب از ظن ، اجتناب از خود ظن نیست ، چون ظن خود نوعی ادراک نفسانی است ، و در دل باز است ؛ ناگهان ظنی در آن وارد می شود و آدمی نمی تواند برای نفس و دل خود دری بسازد تا از ورود ظن جلوگیری کند ، پس نهی کردن از خود ظن صحیح نیست ، بلکه مگر آنکه از پــاره ای مقدمات اختیاری آن نهی کنند . پس منظور از آیه مورد بحث نهی از پذیرفتن ظـن بد است ،
 می خواهد بفرماید : اگر درباره ی کسی ظن بدی به دلت وارد شد آن را نپذیر و ترتیب اثر به آن مده » .(2)
3 ـ مراد از « کثیرا من الظن » در آیه مذکور :
در بیان مراد از عبارت مذکور دو مطلب مطرح است :
الف ) منظور آن است که سوء ظن فی نفسه در بین مرد زیاد پدید می آید ، نه اینکه در مقایسه با سایر افراد ظن. یعنی هر چند ظن های سوء جزئی از ظنهاست که برخی نیک و برخی مباح و بــرخی بد هستند ، اما این نوع ظن خود به خود زیاد وجود دارد .
ب ) مراد اجتناب از بسیاری از گمان هاست چه نیک و چه بد . یعنی اینکه از خیلی گمان هـا چه آنها که می دانید گناه است و چه آنها که می دانید گناه است ، دوری کنید مبادا که به ظن هایی کـه گناه است دچار شوید .
در این صورت امر به اجتناب از « کثیرا من الظن » امری احتیاطی خواهید خواهد بود .(3)
ملامحسن فیض در این زمینه می گوید :
« و ابهام الکثیر لیحتاط فی کل ظن و یتامل حتی انه من ای القبیل »(4) نکره بودن « کثیرا» برای آن است که انسان در هر ظنی احتیاط کند و درنگ پیشه نماید تا دریابد که آن ظن از کدام نوع است ( از ظن های نیک است یا بد )
4 ـ انواع ظن :
همان گونه که ملاحظه کردید آیه شریفه متضمن نهی از بسیاری از ظنها و گمانها بود و بیــان شد که مراد از این ظنها در آیه مذکور همان گمانهای بد است و در شرع مقدس اسلام ظن های خوب نه تنها مذموم بلکه ممدوح نیز هستند . به همین مناسبت لازم است مطالبی درباره ی انواع گمانها آورده شود . در اینجا دو دیدگاه درباره انواع ظن ها آورده می شود :
دیدگاه اول : ( انواع ظن از نظر علامه آلوسی )
الف ) ظن نیک : مانند حسن ظن به خداوند ، همانگونه که در حدیث امده است .
حسن ظن از ایمان است .
ب ) ظن حرام : مانند ظن در مورد وجود خدا ، ذات و صفات و کمالات لایق او و در مورد پیامــبری پیامبران ، مثلا اگر کسی بگوید به تمامی پیامبران ایمان آورده ام ولی نمی دانم حضرت آدم پیـامبر بود یا نه ( اگر از روی قطع و جزم بگوید ) کافر شده است .
و از انواع ظن حرام، سوء ظن به ایمان آورندگان به رسول خدا (ص) و وارثان اکمل اوست که همان علما به خداوند تعالایند در قرآن مجید ، خداوند متعال فرموده است : « و ظننتم ظن السوء و کنتم قوما بورا(5) ؛ و بداندیشی کردید و قومی ورشکته شدید »
صائب تبریزی گفته است :
بدگمانی لازم بدباطنان افتاده است
گوشه از خلق جا کردم کمین پنداشتند (6)
ج ) ظن مباح : مانند ظن و گمان در امور زندگی و مهمات معاش ، و در این صورت بـدگمانی موجب سلامت و انتظام امور مهم است و آن را از قبیل حزم شمرده اند ، چنانچه گفته اند :
بد نفس مباش و بدگمان مباش
و ز فتنه و مکر در امان مباش (7)

((  بخش دوم ))

دلالت بحث در رابطه با دلالت آیه بر ولایت آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام)، باید دقت کنیم که این کلمه ولی در اینجا به چه معناست و چینش ولی در آیه، به چه کیفیتی است؟ چون، ولی از الفاظی است که معانی متعددی دارد. به معنی دوست و ناصر و ولایت أمر و ... است. در موارد مختلف، در کتب روائی و فقهی اهل سنت باید ببینیم که این کلمه ولی به چه معنایی استعمال شده است؟ موارد استعمال ولی به صورت مطلق چیست؟ در اینجا هم مطلق است و قیدی ندارد و قرینه‌ای هم ندارد و ولی در اینجا به معنی ناصر و محبّ و ... است. می‌بینیم که این کلمه در کتاب الأم شافعی ـ از کتاب‌های مادر آقایان اهل سنت ـ و مسند احمد و صحیح ترمذی و کتاب‌های فقهی‌شان آمده است:أیما إمرأة نکحت بغیر إذن ولیها فنکاحها باطل.الأم شافعی، ج5، ص13 ـ المدونة الکبری، ج2، ص162 ـ مسند احمد، ج6، ص66 ـ المغتی لإبن قدامة، ج7، ص338 ـ مستدرک الصحیحین للحاکم النیشابوری، ج2، ص168 ـ السنن الکبرى للبیهقی، ج7، ص105 ـ المعجم الأوسط للطبرانی، ج6، ص260 ـ صحیح ابن حبان لإبن حبان، ج9، ص384 ـ سنن الترمذی، ج2، ص281در اینجا، ولی به چه معناست؟ به معنی دوست است؟ یعنی هر زنی که بدون اجازه دوستش ازدواج کند، باطل است؟ آیا این را می‌گوید؟ یا نه، به معنای سرپرست و ولایت امر است و کسی که امور این زن و دختر به عهده اوست، مانند پدر و جد و کسی هم که پدر و جد ندارد، از طرف حاکم، کسی را برای رسیدگی به امور او معین می‌کند.این کلمه ولی، مطلق ذکر شده است و قرینه‌ای هم ندارد و همه، مراد از کلمه ولی را، ولی أمر آن زن می‌دانند، نه دوست و رفیق و ناصر آن زن. همان‌طوری که در این روایت و روایات دیگر آمده است، موارد استعمال ولی، به دست‌مان می‌آید. در مفردات غریب القرآن آمده است:کل من ولی أمر الآخر، فهو ولیّه.هر کس متصدی أمر دیگری باشد، او را ولی گویند.مفردات غریب القرآن للراغب الأصفهانى، ص535ما هم همین را می‌خواهیم. همچنین اگر شما کتاب‌های لغت را ببینید، این روایت را در ماده ولی آورده‌اند، مانند ، معجم مقاییس اللغة إبن فارس، الصحاح جوهری و ... . تعبیری که الصحاح است، این است:

مقدمه :
 چه زیباست طبیعتی  که جایگاه  شکفتن  وبه بار نشستن  وثمره  دادن  است  وچه زیبایند آنانکه خود را آراستن  وشکوفا شدن  وبا مظاهر  وجو دشان فضای عا لم   انسانم را عطر آگین وروشن ساخته  ورا روشن حقیقت را به روی عاشقان گوشودن هر پدیده ای که در صحنه طبیعت ظهور می کند در تلاش است  که خودش وزیبایهای  درونش را  در معرض تما شا   گذاشته  وبگوید  من کیستم ؟ وبا ظهورش می گوید که جمال  وآراستگی  من  نشانه جمال وآراستگی خالق  و آفرینده من است انسان  این  دارنده  روح خدا سزاوارترین  موجود  است  این  که حقیقت  جمال وصفات  نیک وپنهان  شده  در  نفس خود را در معرض دید  هر بینند می گزارد ومظهر ونشانه خدای متعال در عرصه  صفات  و جمال و کمال باشد. البته این نکته قابل ذکر است  که آیه و نشانه خدا وظهور  فعلی اسماء و جمال خدا وندی در مرحله اراده واختیار بودن امکان ندارد مگر درپرتو  انسان کامل والگو  قراردادن او در بعد اندیشه  وعمل ورهبری الهی

اثبات نزول آیه شریفه در حق امیرالمؤمنین (علیه السلام)
در این مورد، مفصّل صحبت کردیم و أقوال بزرگان و صحابه و مفسران را آوردیم و روایتی را از ابن مردویه و فخر رازی و دیگران آوردیم که ثابت می‌کند نزول آیه را در حق امیرالمؤمنین (علیه السلام).
در استدلال به روایات اهل سنت، از سه طریق می‌شود مسئله را تثبیت کرد:
راه اول: روایت را نقل می‌کنیم و سند روایت را از منظر علمای رجال اهل سنت بررسی می‌کنیم. یعنی در سند روایت، 5 راوی قرار گرفته است و باید یک به یک اینها را ببینیم. اگر کسی کتاب رجال ذهبی به نام سیر اعلام النبلاء - از کتاب‌های مفصل و معتبر رجالی اهل سنت که در 25 جلد چاپ شده - و کتاب تهذیب الکمال مزّی - که در 35 جلد چاپ شده و کتاب تهذیب التهذیب ابن حجر - که در 12 جلد چاپ شده و تلخیص تهذیب الکمال مزّی است - را مطالعه کند، عمده بحث رجالی یک روایت حل خواهد شد. باید راوی‌ها را بررسی کنیم و اگر دیدیم که راویان را توثیق کرده‌اند، می‌گوییم که روایت صحیح است از منظر اهل سنت، نه از منظر ما. چون ما دنبال این هستیم به روایتی که در نزد خودشان صحیح است، برای رسیدن به اهداف‌مان استدلال کنیم.راه دوم: باید ببینیم از علمای بزرگ اهل سنت، کسی گفته است که این روایت صحیح است یا خیر؟ مثلا در برخی از کتاب‌ها، مؤلفین آنها، عنایت دارند که به هر روایتی می‌رسند، بگویند این روایت صحیح است یا ضعیف. مثلا حاکم نیشابوری در مستدرک، مقید و ملتزم است به تعیین تکلیف اعتبار و عدم اعتبار روایت. هر روایتی را نقل می‌کند، می‌گوید که:هذا الإسناد صحیح یا هذا صحیح علی شرط الشیخین یا شرط مسلم یا شرط البخاری.و تکلیف را روشن می‌کند. ما روایتی را برای اثبات حقانیت اهل بیت (علیهم السلام) نقل می‌کنیم و می‌گوییم این روایتی است که علمای بزرگ شما مانند حاکم نیشابوری، آن را تصحیح کرده است و مطلب تمام است.آقای هیثمی در کتاب مجمع الزوائد، مقید است هر روایت را نقل می‌کند، تکلیف روایت را مشخص کند که این روایت، صحیح یا ضعیف.راه سوم: ما روایتی را با سندهای متعدد داریم که آقایان اهل سنت مبنایی دارند بر این‌که یقوی بعضها بعضا.ما در علم رجال شیعه، تعبیر می‌کنیم به استفاضه و فقهای ما بر این مبنا هستند که اگر یک روایت، مستفیض شد و چندین سند مختلف داشت، دیگر بررسی سندی نمی‌کنیم و می‌گوییم که روایت، مستفیض است و ما را از بررسی سند، بی نیاز می‌کند و اهل سنت هم تحت عنوان یقوی بعضها بعضا و می‌گویند چون سندها متعدد هستند، همدیگر را تقویت می‌کنند و مطلب تمام است.
ما از این سه راه، به راحتی می‌توانیم اعتبار روایت را اثبات کنیم. مادامی‌که اعتبار روایت، تثبیت نشود، نمی‌‌توانیم به مطلوب و هدف‌مان برسیم. شما روایاتی را نقل می‌کنید و آقا می‌گوید که روایات ضعیف‌اند. شما خیلی از جاها، با روایات صحیح استدلال کرده‌اید. ما صد مورد از کتاب‌های فقهی‌تان را می‌آوریم که ابن حجر و دیگران می‌گویند: درست است روایت ضعیف است، ولی یقوی بعضها بعضا و طبق آن هم فتوا داده‌اند. ما هم از همین مبنای شما استفاده می‌کنیم.

تصمیم گیری ومدیریت:
تصمیم گیری چهارچوبی برای عملکرد کارکنان سازمانی فرا هم می سازد.ازاینرو نقشی پر اهمیت درمدیریت ایفا می کند .همین نقش مهم موجب شده که برخی مراجع صاحب نظر ،درواپسین تحلیل ، برای مدیریت فقط یک کار کرد قائل شوند وآن تصمیم گیری است.
سایمون (1965) تصمیم گیری را با مدیریت مترادف می داند .منظور ازتصمیم گیری تحت تاثیر قراردادن رفتار وعملکرد افرادی است که اجرای عملیات سازمان را برعهده دارند .    گریفیث(1959) تصمیم گیری را قلب سازمان ومدیریت می داند .و   معتقد است که تمام کارکردها ی مدیریت وابعاد سازمان رامی توان برحسب فراگرد تصمیم گیری توضیح داد.

شرایط تصمیم گیری :
تصمیم گیری در زمان حال صورت میگیرد واقدام وعمل براساس آن به منظور رسیدن به هدفی درآینده است.
شرایط تصمیم گیری ، با توجه به قابلیت پیش بینی نتایج ، دارای سه حالت است : اطمینان قطعی ، ریسک ، عدم اطمینان (استونر،1982)

                                                       ادامه مطلب...

چیکده :
اعمال انسانی  عبارت از حرکات و سکناتی که بر حسب اراده ی انسان عاقل از او سر می زند مداومت بر اعمال نیک و مکرمت های حمیده سبب پیدایش صفات و فضائل حمیده و حسنه می گردد و تکرار و پیگیری عادات و کردار زشت زمینه ساز پیدایش صفات بد و رذیله خواهد بود . اگر روانکاوان دینی و علمای اخلاق در کتاب های مربوطه صحبت از فضائل و مکرمت های اخلاقی    ویا تهذیب   و تزکیه انسان از اعمال بد و اخلاق رذیله داشته اند تاکید بر همین موضوع بوده است . کسانی که در پــرتو انس با قرآن کریم  و در جستجوی کمالات معنوی و سعادتمندی ابدی و تحصیل سلامت و آرمش روح و روان و فراهم آوردن بهداشت روحی  و روانی و جسمی هستند به صورت اجمال بر این موضوع آگاهی یافته اند که یکی از گناهان کبیره و رذایل  اخلاقی که مداومت و تکرار آن سلامت  جسمی و روحــــی و آرامش و امنیت انسان را سلب و راه صعود به کمالات معنوی و قرب الی الله را مسدود و زمینه های آلودگی روح و روان و سقوط انسان را رقم می زند ظن و گمان بد است . در این مقاله در پی طرح آیه ی غیبت به بررسی و تبیین انـــواع سوء ظن از منظر قـــرآن کریم و احادیث پرداخته ایم .
کملید واژه : طرح آیه ی غیبت ، مفهوم قرآنی ظن ، کثیر الظن ، انواع ظن
طرح آیه ی غیبت :
در قرآن کریم آیاتی ، هر چند معدود ، درباره ی غیبت مطرح است که مفسران عالیقد ر پیرامون آن به تفصیل بحث کرده اند . بیشترین این مباحث حول آیه 12 سوره حجرات مطرح شده است . زیرا در حقیقت  آن تنها آیه ی قرآن مجید است که به صـراحت تمام درباره ی غیبت نازل گریده ، و به همین جهت نیز به آیه « غیبت » مشهور است .
خداوند ( تبارک و تعالی ) می فرماید :

                                                            ادامه مطلب...